Buổi sáng sớm ở Tsaritsyno là ngàn dải sương mù dày quấn quanh căn nhà cũ. Mùa đông lạnh và đường thì đầy những bùn lầy do mưa đêm. Nhưng Kirill vẫn phải ở đấy, chịu đựng cơn gió cắt thấu xương, bước từng bước nhọc nhằn đến ngôi trường bé tẹo nằm lệch về phía đông thành phố.

Thời đấy hắn còn trẻ, còn sung sức lắm. Hắn được phân về dạy ở vùng ngoại ô Tomsk. Gã người Nga lên đường với một cái đầu tràn đầy ý niệm cống hiến, những ước mơ nhân văn nghĩa hiệp. Nhưng chẳng được bao lâu, thậm chí ngay ngày đầu tiên đặt chân đến cái nhà trọ mà chính phủ nhập nhằng mãi mới chịu thuê cho hắn, mộng tưởng của Kirill cũng đã loảng xoảng thành từng mảnh. Kirill đã bao lần mường tượng ra cái cảnh đói nghèo, thiếu thốn mà hắn vốn quen mắt trên những kênh truyền thông đại chúng. Nhưng đến rồi mới thấy thực tế còn tệ hơn thế. Kẻ sống nửa đời người quanh những thành thị văn minh, giàu có như hắn nào chịu được cái khắc nghiệt nơi đây.

Thứ đầu tiên gã giáo viên người Nga nghĩ đến là việc quay về, hoặc trốn khỏi nơi này. Song, cuối cùng chỉ là một ý nghĩ. Người ta có thể nghĩ đến bất cứ thứ gì tiêu cực trong trí óc của mình, miễn là đừng biến nó thành hành động. Không ai được phép khép tội Kirill Rodnov là một người giáo viên vô trách nhiệm, vô đạo đức. Bởi hắn vẫn ở lại đây tận nửa năm, đến hết thời hạn nhiệm vụ được giao. Hắn tự cảm thấy mình quả là người giàu lòng trắc ẩn (hoặc quá hèn nhát để chạy trốn).

Ngôi trường Kirill dạy nằm nép mình bên rìa thành phố, nơi những xa hoa hiện đại không thể nào chạm tới. Hắn cố gắng moi mọi thứ còn nhớ được về nơi này từ miền xa xăm kí ức: lớp học chật chội, những bộ bàn ghế xiêu vẹo, ánh sáng lờ mờ xuyên qua cửa sổ bụi dày, vài ba giáo viên thường trực già cỗi với cặp kính sắp rớt tới cằm. Hơn cả thế, là những cô cậu thiếu niên với đôi mắt uể oải, trông như đàn chim bị nuôi nhốt trong cái lồng phủ rèm đen kể từ lúc chúng chào đời.

Đa số thời điểm, bọn chúng thể hiện thái độ dửng dưng, gần như là thờ ơ, trước mọi thứ diễn ra trong lớp học. Tất nhiên là Kirill cảm thấy buồn, song cũng chỉ đến thế mà thôi. Hắn cho rằng đây là hệ quả của quá nhiều thứ, và Rodnov không thể là người giải quyết ngọn nguồn vấn đề. Hắn không có khả năng đó, hắn cũng không cần phải làm vậy. Giấc mơ của người giáo viên tội nghiệp đã trôi xuống cống rãnh theo cơn mưa đêm của Tsaritsyno từ lâu, xin đừng làm nó tan tành thêm nữa.

Cũng có điều cần nói lại, hành trình nửa năm này của hắn dĩ nhiên không chỉ chứa đựng mỗi nỗi buồn. Hắn cũng ham thích nhiều thứ. Hầu hết là tận hưởng việc nâng niu một con chim loạng choạng bò ra khỏi cái lồng rèm đen, Danil Kryshkovets.

Danil không giống những đứa con trai tuổi mười lăm ở vùng Tsaritsyno. Chúng nó vốn đã gầy gò hơn tụi trạc tuổi ở những nơi khác rất nhiều, nhưng Danil trông còn bé hơn thế. Em không cắt tóc ngắn, hay để đầu đinh, em để tóc dài ngang vành tai, che khuất nửa khuôn mặt, cùng với một thứ giọng chưa vỡ hoàn toàn. Ở Danil, Kiril nhận thấy sự hài hòa của vài tính nữ mềm mại hiện lên bất chợt qua tính cách đặc sệt thiếu niên.

Không thể nhớ cụ thể mốc thời gian, chỉ biết được đó là một ngày bóng đổ loang dài trên mặt gỗ nâu sờn cũ. Trong ánh đèn nhợt nhạt, Kirill nhìn thấy cậu học trò bé nhỏ ngồi bên trái ngoài cùng. Tóc nâu, và đôi mắt cũng sóng sánh nâu ngọt. Danil trông lơ đễnh, cái lơ đễnh pha chút giễu cợt thường thấy của đám thiếu niên vùng Tsaritsyno. Song, khi Kirill cất giọng giảng bài, giữa những gương mặt thờ ơ với hồn lạc ngoài khung cửa, Danil trông có vẻ hào hứng một cách lạ thường.

Không thể loại trừ khả năng, Kirill Rodnov, khi chìm ngửa trong cái buồn chán tuyệt vọng của rìa ven thành phố Tomsk, đã hoa mắt hoặc hoang tưởng ra, cảnh cậu thiếu niên người Nga nhìn lên gã giáo viên luôn có vẻ muộn phiền của mình với một ánh nhìn lấp lánh hơn ngàn lần cái bóng điện cũ kĩ trên trần. Thoáng chốc, Danil Kryshkovets chớp chớp hàng mi, môi nhếch nhẹ, đầu khẽ nghiêng đến khi dựa hẳn vào tường. Và Kirill cảm thấy tư cách nhà giáo của mình đã bị trêu đùa nghiêm trọng.

Trong cuộc đời học thuật dài lâu của Rodnov, hắn nhiều lần tự hỏi về vấn đề phạm trù đạo đức của con người. Liệu một việc làm không phạm pháp có luôn hợp đạo đức hay không? Kirill vẫn hay vỗ ngực tự tin rằng hắn là một kẻ giàu lòng trắc ẩn, chẳng hề (không dám) làm điều ác, sống đúng khuôn khổ định nghĩa của một người được cho là tử tế. Song cũng có lúc hắn tự nghi ngờ chính mình khi hắn trót nghĩ đến vài ý tưởng đầy ác ý. Tuy nhiên, sự phong phú về kiến thức và nhận thức cho phép Rodnov điều chỉnh tâm thức nhanh chóng, hắn rũ bỏ những ác niệm rồi lãng quên nó mau lẹ như việc thả một con chim về trời.

Bởi thế, khi những chấn động say mê rất đỗi tinh tế, run rẩy mà sáng lòa vụt qua miền tâm trí, Kirill lựa chọn cách bỏ qua nó, quên đi nó, như cách hắn vẫn thói quen mà làm. Song, với sự tinh ranh xảo quyệt của mình, Danil luôn biết cách làm nó khơi dậy và ra lệnh cho nó hành hạ gã giáo viên tội nghiệp bằng một loạt chớp đau nhức nhối tận xương bất cứ lúc nào em muốn, chỉ bằng vài cử động nhỏ xíu, gần như có thể biến mất ngay nếu không nhìn thật chăm chú vào cậu học trò mỏng manh mỏng mảnh.

Những ngón tay lả lơi trên trang giấy ngà ngà, chuông ngân vang và em chạy như bay ra ngoài, đôi khi quệt nhẹ vào người hắn. "Pardon, monsieur!" (Danil la lên với giọng the thé, thậm chí không thèm quay mặt lại nhìn hắn lấy một lần), tiếng cười khúc khích mỗi khi em nói chuyện với một thằng nhóc mặt đầy tàn nhang (tên gì ấy nhỉ, Mira? Baz? Chẳng thể nào mà nhớ nổi nữa rồi), lâu lâu lại chêm vào mấy từ thô tục, rồi lại ôm bụng bò ra mặt bàn. Danil nói giỏi tiếng Pháp (nghe bảo em có nửa dòng máu Tây Âu trong người), và dĩ nhiên, cũng nói rõ tiếng Nga. Nhưng Danil không thích tách biệt chúng nó, em chỉ thích xóc hai thứ ngôn ngữ lại với nhau, dễ dàng và tự nhiên như xóc một đống bi đủ màu trong lọ. Không biết rằng mình đã quan sát Kryshkovets bao lâu, đến độ vài thứ cỏn con cũng đủ làm nhiễu loạn cả hệ thần kinh trong người hắn.

Kirill hiếm khi tìm đến những thứ đồ kích thích gây nghiện để giải tỏa. Nhưng từ dạo đặt chân đến Tsaritsyno, hắn thấy mình luôn trong trạng thái sẵn sàng để vỡ tung, hắn nghĩ mình sắp phát rồ, và khi nhớ đến lí do cho cơ sự này, Kirill càng cảm giác được có con quái vật từ hố xí nào đó đang chực chờ bò lên đầu hắn.

Một chiều nhập nhoạng, gã giáo viên chạy đến góc xó xỉnh nằm giữa kho tạp vật và hàng rào đằng sau trường, bật lửa châm điếu thuốc. Khói mờ bay, làm dịu bớt phần nào sự khó chịu chui lủi ngấm ngầm trong từng mạch máu.

"Em tưởng thầy đến đây để changer de vie (đổi đời) chúng em."

Hắn ngẩng đầu, Danil ngồi trên cây, chân nhỏ lắc lư, mỉm cười, tựa trêu đùa, tựa giễu cợt, một thoáng nâu ngọt lẫn giữa loáng xanh ngàn. Nắng vàng ruộm ấp iu bóng hình bé nhỏ, và dường như việc hít thở cũng trở nên vô cùng xa xỉ. Thứ gì đó ngọt ngào và nóng cháy đổ vào vòm họng, bịt kín đường ra của thanh âm.

"Pourquoi vous fumez, Monsieur ? Vous souffrez de quoi ? (Sao thầy lại hút thuốc? Thầy phiền muộn điều gì ư?)"

Trên thực tế, họ chưa nói chuyện với nhau bao giờ; ngoài những lần (vô tình hoặc cố ý) gã giáo viên mời em trả lời mấy câu hỏi hóc búa, chỉ để thấy Kryshkovets nhăn mặt với vẻ sưng sỉa rất chi là kiêu kì, "Em chẳng biết đâu thầy ơi", Danil lí nhí, rồi chớp đôi mắt ướt mềm nhìn chằm chằm hắn; thì Kirill không biết được làm thế nào mà em lại tỏ vẻ quan tâm hắn như vậy, hoặc làm thế nào mà cậu học trò bé bỏng rõ như ban ngày việc hắn hiểu được thứ tiếng Pháp kéo dài âm đuôi ra vẻ rất lơi lả của em, dù rằng hắn không hề đến đây để dạy ngoại ngữ.

Gió bỗng nhiên thoảng qua, cành lá rung rinh. Trong thoáng chốc ấy, Danil lấy đà, nhảy xuống mặt đất, nhẹ nhàng như thể sau lưng em là một đôi cánh bướm. Người Kirill tê rần, những khớp tay nhức nhối lạ kì, hắn vứt điếu thuốc dưới chân, đạp nát. Đến bây giờ, Kirill mới nhận ra mắt mình khô đến chừng nào, dường như trong một khoảng thời gian dài hắn đã nhìn mà không chớp mắt. Hắn cũng tìm lại giọng nói mình sau vài giây khốn khổ.

"Thầy có buồn gì đâu." - Gã giáo viên vẫn kiên quyết nói chuyện bằng tiếng Nga, tựa như sự cố chấp bảo vệ chút tự chủ cuối cùng, trước khi bị cái khóe miệng chế nhạo của Danil đánh tan lí trí.

Nhiều khi, trong cơn ảo mê, Rodnov hoang tưởng ra bạn nhỏ tên D không phải là một thiếu niên loài người, em hẳn phải có cặp sừng màu hung đỏ, nhọn hoắt mà quặp lại vào trong, răng nanh dài và đôi cánh dơi màu trời đêm ở đằng sau lưng. Hoàn toàn đầy đủ những yếu tố của một con "tiểu ác quỷ" kinh điển, cái loại mà sẽ đứng ở một bên tai loài người, song song với một con "tiểu thiên thần", rót vào đầu cái con người tội nghiệp dễ dãi ấy bao nhiêu điều xấu xa, độc ác rồi dụ dỗ họ làm những việc táng tận lương tâm. Cũng thật đáng tiếc là chẳng có "tiểu thiên thần" cánh trắng thiện lương nào ra tay kéo người thầy giáo đáng thương lại, trước khi hắn cắm đầu nhảy vào hố sâu đen ngòm.