Mặt trời xuống dần sau lũy tre phía đầu ô, còn chút nắng vàng hắt hiu rớt lại trên các ngọn cây gợi một nỗi buồn thê thiết. Cứ nghĩ như trong tay ta đang nắm một vật gì đó thật thiêng liêng quý báu mà bắt buộc phải lìa bỏ. Nuối tiếc, day dứt đè nặng trong lòng khiến ta rơi vào trạng thái của một kẻ tội đồ đang giằng xé tim gan trong những giờ sám hối. Anh cả Thìn ngồi một mình đã lâu trong quán rượu vắng khách, chén rượu rót ra chưa đụng đến. Người chủ quán đứng tuổi thấy lạ, hỏi:

- Ơ kìa! Quan bác không uống đi. Hình như quan bác có điều gì phiền muộn? Hay quan bác đánh mất vật gì?

- Vâng! Tôi đang sắp đánh mất cái điều mà tôi không muốn mất tí nào.

- Sắp đánh mất?

- Vâng! Sắp đánh mất! Nhưng thôi! Bác hỏi làm chi.

- Vậy ra bác đang ăn năn hối hận vì việc đã làm?

- Không ăn năn gì cả cũng không hối tiếc gì cả, chỉ đau xót và ngại ngần thôi. Tôi sắp phải báo tin buồn cho gia đình những bạn bè. Giặc Thát đã giết chết bạn bè tôi, còn tôi sắp giết chết tia hi vọng cuối cùng nơi con mắt người thân của họ. Anh bảo phải làm một việc như vậy không đau lòng sao được, nhưng không thể không làm.

- À ra vậy! Thế thì bác uống đi. Cứ uống đi để lấy dũng khí. Tôi hiểu lòng bác. Thật là khó!

- Vâng! Khó lắm bác ạ. Khó hơn cả việc cầm giáo xông vào trận giặc. Tôi đã phải nén chặt trong lòng từ hôm được về nhà tới nay để đợi cho qua cái tết. Nhưng mỗi lần nhìn thấy những khuôn mặt đang khắc khoải chờ mong, hi vọng, ruột gan tôi quặn thắt, như có bàn tay tàn nhẫn của người khổng lồ bóp ngang lồng ngực.

Bác chủ quán mang thêm ra một đĩa thức ăn, ngồi rót rượu cùng uống với cả Thìn, nói:

- Nào! Kính bác một chén. Tôi sẽ cùng uống với bác. Những người ở mặt trận về như bác thế này đều đáng gọi là anh hùng cả.

- Không! Chính những người tôi sắp đến gặp mới thật sự là những vị anh hùng. Tôi không có quyền để họ phải chờ đợi lâu hơn nữa.

- Bác nói đúng. Họ cần phải biết rõ sự thật, dù cho đó là sự bất hạnh phũ phàng.

Hàng phố đã lên đèn, cả Thìn đứng dậy lấy ít bạc vụn đưa cho người chủ quán. Bác chủ quán gạt đi, nói:

- Hôm nay tôi đãi bác. Mong có lần khác được hầu chuyện. Xin chúc cho những người anh hùng vượt qua được cửa ải của thời thiên hạ thái bình.

Cả Thìn bước ra ngoài, vầng trăng gần tròn mờ mờ sau màn mây mỏng. Từng cơn gió dư tàn của mùa Đông vẫn đem về khí lạnh. Anh vượt qua khoảng tối cuối phố, rẽ vào ngõ nhà bà cụ Hải và chị tư Phúc. Người chủ quán nhìn theo, ái ngại nói:

- Thật tội nghiệp cho anh lính, giặc chạy hết rồi mà đâu đã cười được.

Lát sau tiếng gào khóc váng lên trong nhà chị tư Phúc. Mây kéo dày thêm che khuất hẳn phần còn lại của vầng trăng. Thành Đại La chìm trong thứ ánh sáng trắng đục u hoài. Mưa bay lất phất làm ướt lạnh tiếng kêu gào của người goá phụ. Những cây duối già cũng run lên theo tiếng khóc than thảm thiết não nùng.

Thái tử Hoảng lúc ấy đã mười chín tuổi, các quan mới bàn lập con gái thứ năm của Yên Sinh vương Trần Liễu làm Thiên Cảm phu nhân. Ngày hai mươi bốn tháng hai, Thái Tông nhường ngôi cho thái tử còn mình làm thượng hoàng. Nhà vua tôn thượng hoàng là Hiển Nghiêu Thánh Thọ thái thượng hoàng đế. Thượng hoàng khi còn ít tuổi thích chuyện tà dâm đều do Trần Thủ Độ bày vẽ cho cả (Theo ĐVsktt), đến khi lớn lên do thiên tính thông minh lại được dạy dỗ cẩn thận, bỏ tật xấu trở nên mộ đạo, nghiên cứu điển cố, kinh thư, làm ra sách Khoá hư lục, lại thích cảnh lâm tuyền, coi chuyện sống chết chẳng có gì đáng kể, tư tưởng hướng về đạo Phật nhưng khoáng đạt hơn nhiều, khi ấy bỏ ngôi báu như trút cái giày cũ mà thôi. Sau này thượng hoàng thường vui thú tiêu dao khi thì Quỳnh Lâm, lúc tới Hoa Yên, lấy mây núi làm nhà, cỏ cây làm bạn lại thường đàm đạo với các bậc cao sĩ trong thiên hạ, được mọi người vô cùng tôn kính.

Thiên Cảm phu nhân được lập làm hoàng hậu. Hoàng hậu tính tình khoan hoà đại độ, tư chất thông minh, rất sùng kính tam bảo, một hôm giữa ban ngày, đứng tựa lan can nhìn ra vườn sau ngắm đôi chim khuyên trên cành ngọc lan, bỗng thấy phật Quan Âm Bồ Tát dắt hai đứa bé. Một đứa như tạc bằng vàng, toả ánh hào quang lấp lánh. Một đứa thân hình rắn chắc tựa đúc bằng thép quý. Cả hai cùng khôi ngô đẹp đẽ. Hoàng hậu chắp tay bái chào Quan Âm. Bồ Tát nói:

- Ta đem Kim Tiên đồng tử cho hoàng hậu đây.

Nói rồi đẩy đứa bé màu vàng vào lòng hoàng hậu, dắt đứa kia về phía dinh quan ngự sử họ Lê. Cung nhân thấy hoàng hậu đứng yên một cách lạ thường mới lay gọi. Hoàng hậu giật mình tỉnh lại, biết là vừa trải qua giấc mơ lạ. Từ bữa ấy hoàng hậu mang thai.

Công chúa Chiêu Thánh ở nhà họ Lê, suốt ngày khóc than sầu muộn, nghĩ rằng thế nào cũng bị hành hạ giày vò nhưng Lê Tần tuyệt nhiên không có cử chỉ nào gây khó cho nàng. Ngay đêm tân hôn, Tần cũng không chạm tới công chúa, trước sau một niềm quý trọng không dám phạm, lại sai gia nhân hầu hạ chu đáo tỉ mỉ không để thiếu thứ gì. Mọi việc ăn uống có A Nhi lo toan vẫn như khi ở chùa Bảo Quang. Ngày ngày Lê Tần vào chầu hoàng thượng về lại đến thăm hỏi an ủi. Ít ngày sau Chiêu Thánh nhận ra họ Lê cũng là đấng nam nhi quân tử, có ý thương nên không còn sầu khổ như trước nữa. Một hôm Lê Tần từ trong cung về bảo công chúa rằng:

- Nay người Thát đã đại bại nhưng họ cậy thế nước lớn chèn ép vua ta, đòi tăng lễ vật cống tiến hằng năm, tham lam vô hạn. Triều đình cử tôi cùng Chu Bác Lãm sang Vân Nam thương lượng với họ, chỉ ít ngày nữa lên đường. Trong khi tôi đi vắng, công chúa nên giữ gìn sức khoẻ. Đời này kiếp này xin hết lòng phụng sự công chúa. Mong công chúa chớ lo phiền.

Chiêu Thánh nói:

- Tôi đã tuân mệnh hoàng thượng mà về với chàng, là vợ chàng rồi, là người nhà họ Lê rồi. Chàng cũng không nên câu nệ làm gì nữa.

Từ hôm ấy hai người mới có sự ái ân chồng vợ. Chính hôm trong cung xảy ra giấc mộng của hoàng hậu, Chiêu Thánh cũng mơ thấy phật Quan Âm dắt đứa bé đến bảo:

- Cương Thiết tiên đồng của công chúa đây.

Nói xong đặt đứa bé vào vòng tay Chiêu Thánh. Chiêu Thánh tỉnh dậy khắp phòng thoang thoảng hương thơm, liền cùng thị nữ ra chùa thắp hương lễ phật. Hôm Lê Tần lên đường, Chiêu Thánh báo cho chàng biết nàng đã mang thai. Lê Tần ra đi trong lòng sướng vui không giấy mực nào tả xiết.

Mùa Đông năm ấy, ngày mười một tháng mười một hoàng hậu Thiên Cảm sinh hoàng trưởng tử, đặt tên là Khâm. Hoàng tử do tinh anh thánh thần sinh ra, thuần tuý đạo mạo, sắc thái như vàng, thể chất hoàn hảo, thần khí tươi sáng. Hai cung cùng cho là lạ đều gọi là Kim Tiên đồng tử*. Ít ngày sau, bên phủ quan ngự sử, Chiêu Thánh cũng sinh trưởng nam. Đứa bé mới sinh đã vạm vỡ khôi ngô đường đường là một trang tuấn kiệt, giống hệt đứa bé Chiêu Thánh nhìn thấy trong mơ. Lê Tần đặt tên con là Bình Trọng.

(Hai cung: Cung vua và cung thượng hoàng

*: Theo ĐVsktt)