Người thượng ở Quảng Oai từ khi được Nguyễn Nộn xúi giục vẫn có ý không thần phục nhà Trần. Khi quân Thát vào xâm lấn, họ lập quân ngũ riêng đánh chặn bọn lính Thát đi cướp lúa gạo, giết lính Thát, thu nhiều binh khí, trong đợt truy sát đám tàn quân Hoài Đô và Nghạch Vu Tháp, còn lấy được mấy xe vàng lụa do lính Thát cướp trong kinh thành mang đi. Tù trưởng người thượng khi ấy là Phùng Hà nói với các đầu lĩnh:

- Người man ta từ khi được Hoài Đạo vương (Chỉ Nguyễn Nộn) thương yêu, ơn trọng như núi. Công lao ấy đối với chúng ta chưa có triều đại nào sánh được. Nay người nhà Trần không có công ơn gì. Bọn quan châu quan huyện chỉ biết hối thúc việc đi tìm mật gấu, xương hổ, da báo, nhung hươu khiến dân ta vô cùng khổ sở. Của rừng có hạn, lòng tham vô bờ. Lần này quan huyện lại đòi mười bộ xương hổ, mười con gấu ngựa, năm sừng tê giác, mười cặp nhung hươu thì lấy đâu ra? Chi bằng ta đánh đuổi bọn huyện quan rồi tự hùng cứ đất đai của mình là hơn.

Các đầu lĩnh mặt mũi tô vẽ dữ dằn cùng nói:

- Chúng tôi xin vâng lệnh.

Phùng Hà chia quân đánh úp huyện đường. Quan huyện đang đêm phải mang gia quyến chạy đến báo với quan châu. Quan châu vội làm sớ dâng lên cáo cấp với triều đình. Trần Thánh Tông liền họp các đại thần bàn kế đánh dẹp. Quan đại hành khiển Nguyễn Giới Huân hiến kế:

- Người man xứ Quảng Oai từ xưa tới nay chưa bao giờ thật lòng thần phục là vì họ ở nơi hẻo lánh không được giáo hoá, không biết đến vương pháp, ân đức của triều đình cũng chưa thấm nhuần, trước kia lại nghe Nguyễn Nộn xui bẩy nên mới đem lòng phản trắc. Ta nên sai sứ thần đến khuyên giải lẽ thiệt hơn, ban ân điển của triều đình thì chắc họ theo.

Thông thị đại phu Trần Phụng Công nói:

- Điều quan hành khiển nói cũng mới chỉ đúng một phần. Cái cớ để người man nổi dậy còn vì bọn quan châu quan huyện ở đó quá nhiễu nhương bách tính, tham tàn vô độ. Xin hoàng thượng giáng chỉ bắt tội bọn chúng để yên lòng trăm họ thì hoạ mới được trị tận gốc.

Thánh Tông nhìn tướng quốc thái uý Trần Nhật Hiệu, hỏi:

- Hoàng thúc có kế sách gì không?

Nhật Hiệu nói:

- Đại hành khiển cùng Thông thị đại phu bàn rất phải. Một mặt nên cho người đến nói rõ với Phùng Hà, mặt khác đòi quan tri châu tri huyện xứ ấy về triều trị tội, cử người liêm chính đến thay. Nếu Phùng Hà không nghe, ta dùng binh cũng chưa muộn.

Thánh Tông nghe theo nhưng bọn Phùng Hà dựa vào miền sơn dã thủ hiểm, không chịu hàng phục. Thánh Tông phán:

- Nay ta muốn chọn một tướng đi đánh quân man, hiềm nỗi Hưng Đạo Vương và Lê Phụ Trần đều bận việc cả, có lẽ phải cho người đi gọi đại tướng Trần Khuê Kình về thì việc này mới xong được.

Nhà vua nói xong liếc nhìn hầu tướng Trần Khánh Dư, thấy cái yết hầu chạy lên chạy xuống có vẻ phải nhẫn nhịn lắm. Nhà vua tiếp:

- Ta nghe nói Phùng Hà là người nhiều mưu trí lại có bọn Lương Mi, Phùng Sơn đều là mãnh tướng, phi Lê Tần và Khuê Kình chắc không ai địch được.

Trần Khánh Dư nghe nói vậy, máu uất bốc lên không chịu được nữa, bước ra tâu:

- Thần tuy bất tài nhưng xin quyết đem binh đi bắt sống Phùng Hà về dâng trước điện.

Thực ra Thánh Tông biết Khánh Dư là người có tài nên nói khích vậy. Lúc ấy Khánh Dư ngỡ nhà vua coi thường mình mới quyết xin ra trận. Nhưng nhà vua nói:

- Ta cũng biết nhà ngươi có tài nhưng sợ còn trẻ tuổi không phải là đối thủ của Phùng Hà. Vì thế không muốn cử ngươi đi chuyến này.

Khánh Dư quỳ tâu:

- Xin hoàng thượng cứ để thần đi. Không thắng lợi quyết không sống trên đời làm chi.

Nhà vua nói:

- Khanh đã quyết như vậy, trẫm giao cho hai vạn quân, hẹn trong năm ngày phải lên đường.

Khánh Dư nói

- Trời ơi! Có phải buôn bán lớn đâu mà xuất nhiều vốn thế. Thần chỉ xin năm nghìn quân cũng quá đủ rồi, sau hai ngày lập tức lên đường.

Nhà vua nói:

- Ngươi chớ coi thường. Người man không phải dễ đánh đâu. Ta nghe nói khi xưa Kiến Quốc đại vương giao tranh với chúng còn thất lợi đấy.

(Chỉ Trần Tự Khánh)

- Tâu hoàng thượng! Quảng Oai là nơi đất hẹp, núi hiểm, đem nhiều quân cũng không ích gì, cần dùng mẹo mà thắng mới được chứ dùng sức thì dẫu có mười vạn quân mà họ chạy cả vào núi cũng chẳng làm gì được.

- Ngươi đã nói vậy, trẫm giao cho năm nghìn bộ binh, năm trăm kị binh, mong sớm đến ngày thắng trận ban sư.

Trần Khánh Dư hồ hởi nói:

- Thần xin hết sức để chóng đến ngày hoàn trả quan gia cả vốn lẫn lời.

Phùng Hà từ khi đánh đuổi huyện quan, chiếm cứ trị sở làm nơi đóng quân, nghe nói quan binh của triều đình kéo đến, liền cử người đi do thám. Mưu tướng Lương Mi bàn:

- Quân ta ít, quân triều đình đông, nên lui vào núi mai phục chuỳ chông, bẫy đá, tên nỏ cho nhiều, chỉ để lại đây một ít quân khi chúng đến thì bỏ chạy, nhử vào nơi phục binh ắt là phá được.

Phùng Hà khen phải, rồi ra lệnh cứ thế thi hành, dặn Phùng Sơn chọn một trăm người khoẻ mạnh ở lại phủ huyện.

Trần Khánh Dư chia quân làm năm đội, tiền quân một nghìn người do Vũ Quảng làm tiên phong, tả quân là Ninh Cát Đại, hữu quân là Phan Hoành. Khúc Bá Lợi chỉ huy kị binh, bản thân mình giữ trung quân. Vào đúng ngày trung thu đến đất Quảng Oai. Đêm ấy trăng sáng vằng vặc, Khánh Dư cho quân đóng trại nghỉ ngơi, cử thám binh đi dò la tình hình quân man, hôm sau cũng chưa tiến đánh. Ninh Cát Đại nói:

- Việc quân cốt thần tốc. Sao tướng quân không tiến đánh ngay đi?

Đang bàn bạc, thám binh về báo:

- Quân man chỉ có một trăm đứa đóng giữ huyện đường.

Khánh Dư nói:

- Bọn này sợ ta vét nhẵn túi nên làm phép giấu binh đây. Vũ Quảng! Ta cho ngươi mang quân tiên phong đánh thẳng vào huyện đường, người man chạy chớ đuổi, cử vài tên quân nhanh nhẹn bám theo xem chúng chạy về đâu.

Vũ Quảng đem quân đánh vào huyện đường, gặp ngay Phùng Sơn. Hai người đánh nhau được vài hiệp, quân lính của Phùng Sơn hò hét rút chạy. Nghe veo một cái, Phùng Sơn cũng nhào lên cây truyền đi mất dạng, bỏ Vũ Quảng đứng trơ không địch thủ. Vũ Quảng đóng quân lại huyện đường, không đuổi. Phùng Sơn thấy thế quay lại thách đánh. Vũ Quảng cầm đao xông ra. Sơn cứ từ từ vừa đánh vừa chạy về chỗ phục binh. Vũ Quảng quay lại bảo quân lính:

- Đuổi dấn lên bắt lấy vài đứa cho ta.

Quân sĩ hò reo ào lên, không biết đang đi vào miền đất chết. Vũ Quảng đuổi đến khe núi Bạch Trĩ, không thấy Phùng Sơn đâu nữa. Bỗng nghe có tiếng tù và rúc vang từ bốn phía rồi gỗ đá theo sườn núi lăn xuống. Vũ Quảng vội cho quân lui lại nhưng đường đã bị nghẽn. Người thượng hò reo bắn tên, lăn đá xuống như mưa. Phùng Sơn đứng trên núi chỉ tay nói:

- Người mặc giáp màu nâu, cầm đao kia chính là tướng giặc.

Mấy trăm cây nỏ cùng châu vào bắn. Vũ Quảng chết, tên cắm trên người như một con nhím. Quân sĩ tháo chạy, thiệt hại mấy trăm người. Trần Khánh Dư nghe tin Vũ Quảng chết trận liền gọi Phan Hoành đến dặn:

- Người man là giống thật thà mà hám lợi. Ngươi mang lương thực đóng làm năm trại suốt từ gò Bạch Trĩ đến núi Trâu Đen, cứ trại sau chứa nhiều lương hơn trại trước, mỗi trại cách nhau mười dặm, nếu quân man ra đánh chỉ việc bỏ lương thực mà chạy. Hẹn trong ba ngày phải nhử cho quân man ra đến núi Trâu Đen.

Lại gọi Ngô Kế Trung đến dặn dò mẹo mực cho đi giúp Phan Hoành. Ngô Kế Trung nhận mật kế đi ngay. Khánh Dư gọi Ninh Cát Đại đến, bảo:

- Phía trước núi Trâu Đen có một cái hồ, bên kia hồ là một khoảng rừng thưa. Ngươi mang quân ra đấy mai phục, cứ thế này... thế này mà làm, nhất định bắt được Phùng Sơn.

Phía người thượng thấy quân lính triều đình áp sát chân núi đóng trại, họp nhau bàn. Phùng Hà nói:

- Quan quân đóng trại áp sát là muốn tiến đánh. Ta nên rút sâu vào núi, bên kia lâu ngày chán tất phải bỏ đi.

Lương Mi nói:

- Quan quân đóng liên tiếp mấy trại là muốn tiếp ứng cho nhau để vây hãm lâu dài, nếu không đánh cho nhụt nhuệ khí của chúng đi, bất lợi cho ta lắm.

Phùng Sơn nói:

- Lương Mi nói rất phải, cha để con mang quân ra đánh thử với chúng một trận xem sao.

Phùng Hà nói:

- Quan quân là những kẻ gian dối, hay dùng mẹo lừa người. Con mang quân đi phải cẩn thận lắm mới được.

Phùng Sơn mang quân xuống núi, đến trước trại lính triều đình thách đánh. Một tướng trong trại cầm giáo xông ra. Đánh nhau mới được vài hiệp, bị Phùng Sơn bắt sống, quân sĩ bỏ chạy về trại hai. Phùng Sơn vào trại thu được rất nhiều lương thực, cho quân lính khuân cả lên núi, báo tin thắng trận, dẫn tướng bị bắt vào sơn động. Phùng Hà hỏi:

- Nhà ngươi tên chi? Quân lính triều đình có bao nhiêu? Đóng những nơi nào? Mau khai cho thật nếu không ta nướng ngươi lên đó.

Tướng ấy nói:

- Tôi là hữu quân Phan Hoành giữ một vạn quân chở lương thực đến trước, đợi đại quân đến sau.

Phùng Hà thét:

- Ngươi nói dối! Quân đâu! Đốt lửa lên, nướng tên này cho ta. Triều đình thiếu gì tướng giỏi mà cử một kẻ chưa đánh đã bị bắt như ngươi làm hữu quân?

Phan Hoành cười ngất nói:

- Ta vì bị lên cái nhọt ở vai, không đánh nhau được mới bị bắt chứ đâu có bắt ta dễ thế. Không tin ta thì cứ nướng đi để rồi đến lúc quân triều đình sẽ nướng các ngươi.

Phùng Hà sai lột áo Phan Hoành ra xem, quả nhiên thấy có cái nhọt lớn ở vai sưng tấy rất đau đớn mới sai cởi trói, nói:

- Nay đã bị ta bắt được, ngươi có theo không?

- Tướng bại trận được tha chết, còn gì không theo.

Phùng Hà sai lấy thuốc cao dán vào nhọt cho Phan Hoành, mở tiệc khoản đãi, nhưng vẫn nghi có điều gian dối, cử lính giám sát chặt chẽ. Phùng Hà lại hỏi:

- Các chiến tướng triều đình thế nào.

Hoành nói:

- Tôi là kẻ kém nhất nên mới bị bắt chứ còn nhiều người khác xem ra ở đây không ai địch nổi.

Phùng Sơn quát:

- Ngươi dám khinh người thế ư? Để ta mang quân xuống lấy luôn trại thứ hai cho ngươi xem.

Lương Mi nói:

- Tiểu chủ đã lấy được một trại rồi. Trại này hãy nhường cho tôi.

Phùng Hà cho Lương Mi đem quân xuống núi. Quân triều đình thấy quân người thượng đến, kêu to:

- Phan tướng quân đã bị bắt rồi, chúng ta đánh sao được, chạy đi thôi.

Quân triều đình chạy hết. Lương Mi không phải đánh mà lấy được lương thực còn nhiều hơn Phùng Sơn. Phùng Sơn tức quá, hôm sau lại xin đi đánh. Quân triều đình trong trại bắn tên ra. Sơn cho lấy phên tre đỡ tên, tiến vào. Quân triều đình lại tháo chạy. Sơn thu toàn thắng quay về kể chuyện giao chiến rất hào hứng, không ngờ Phan Hoành bảo:

- Quân triều đình chỉ sợ Lương Mi thôi nên nghe ông ấy xuống là bỏ chạy ngay.

Phùng Sơn uất quá gầm lên:

- Không sợ ta à? Để ta xuống lần này đuổi cùng đường xem chúng có sợ không.

Phùng Hà bảo:

- Để lần này Lương Mi đi xem chúng có dám đánh không.

Lương Mi kéo quân xuống, quả nhiên quân triều đình không dám giao chiến rút chạy hết bỏ lại vô số lương thảo, quân dụng. Lương Mi đại thắng trở về không phải đánh nhau gì cả. Phùng Sơn cáu tiết bảo:

- Ngày mai ta đem quân xuống, nếu đứa nào dám đánh lại sẽ giết hết.

Đang nói chuyện, có thám binh về báo:

- Quân triều đình nhổ trại lui hết đi rồi.

Lương Mi lúc ấy đang đắc chí, nói:

- Bọn chúng hết sạch lương thực, không về mau ở đây mà chờ chết hay sao. Xin động chủ cho đuổi đánh, thế nào cũng bắt được Trần Khánh Dư.

Phùng Sơn hăng máu nói:

- Để con xuống đánh cho chúng tan tành một mẻ.

Phùng Hà bảo:

- Khánh Dư là tay chuyên buôn bán kiếm lời, toàn nhằm cướp lương thảo của người khác, có đâu lại dễ dàng để mất của không thế.

Phan Hoành nói:

- Động chủ phán đoán như thần. Tiểu chủ và Lương đầu lĩnh có đem quân xuống cũng rất khó xoay sở vì Khánh Dư còn rất nhiều tướng kiệt hiệt. Hai vị địch làm sao được.

Phùng Sơn tức quá, quát:

- Để tao xuống bắt Khánh Dư lên đây rồi sẽ sửa đến cái tội của mày.

Phan Hoành cười bảo:

- Tôi chỉ sợ tiểu chủ xuống núi lần này không có cơ hội quay về xử phạt tôi thôi.

Phùng Sơn bị khích, hục hặc muốn xuống đánh lắm. Lương Mi nói:

- Xin động chủ cho tôi cùng tiểu chủ xuống núi, có gì trợ giúp lẫn nhau.

Phùng Hà nói:

- Nếu đã vậy, hai ngươi đem quân xuống trước, ta đi sau tiếp ứng cho.

Cha con Phùng Hà, Phùng Sơn cùng Lương Mi mang quân xuống núi, chỉ để lại mấy chục người canh giữ Phan Hoành và trông coi sơn động. Đi qua gò Bạch Trĩ trời đã tối, chẳng thấy quân triều đình đâu. Phùng Sơn thúc quân đến thẳng núi Trâu Đen cũng không có ai ngăn cản, đến trước trại quân triều đình, chỉ thấy quân lính đốt đuốc nhốn nháo gói buộc để rút. Phùng Sơn hô quân đánh thốc vào trại. Quân triều đình sợ hãi ù té chạy mất. Quân người thượng thấy nhiều của cải, tranh nhau cướp lấy, không còn nghĩ gì đến đánh nhau nữa. Bỗng một tiếng pháo nổ, đèn đuốc cháy lên sáng như ban ngày. Quân triều đình lớp lớp vây bọc quân thượng vào giữa. Lương Mi, Phùng Sơn hai tướng xông xáo nhưng không sao ra khỏi trùng vây, đang khi lúng túng lại có một tướng cưỡi ngựa múa giáo sấn đến quát:

- Ta là hữu quân Phan Hoành đây! Hai thằng kia không cúi đầu chịu trói còn đợi đến khi nào.

Lương Mi, Phùng Sơn hoảng sợ nhào lên cây truyền ra ngoài, chạy sang cánh rừng bên kia hồ, chẳng ngờ gặp ngay phục binh của Ninh Cát Đại vây chặt lấy. Hai người định dùng thuật phi thân truyền cây thoát đi nhưng Phùng Sơn vừa tung người lên liền vướng ngay vào lưới, đành chịu trói. Lương Mi may thoát được chạy đến sáng về sơn động, trên núi đã bạt ngàn cờ quạt của quan binh.