Nguyễn Bằng đang theo dây leo thả mình xuống, gần tới nơi thì dây đứt, nằm ngất lịm. Mọi người xúm lại cứu chữa. May gặp chỗ đất mềm nên Nguyễn Bằng chỉ bị choáng, một lúc sau tỉnh lại. Bảy người lại đeo gùi hàng đi sâu vào đất Đại Lý.

Trời chưa sáng mà khắp làng nhà nào cũng đỏ lửa. Mấy chú gà trống choai gáy éc e như hãy còn ngái ngủ, tiếng gáy tuy non nớt nhưng các chú muốn báo rằng đã có ta sống ở trên đời. Bà Vũ nấu xong nồi cơm nếp, xới ra mâm cho nguội, nắm cho con mang đi ăn đường rồi đến bên giường con trai định gọi nhưng thấy Vũ Tuấn còn đang ngủ say nên lại thôi, lẩm bẩm một mình:

- Mẹ bố nó, ngủ thế này không biết đi có làm được việc gì không?

Mấy chú gà gáy dồn, ngoài đường vang lên tiếng mõ:

- Loa loa! Loa loa! Dân làng nghe báo. Hôm nay làm lễ tiễn binh. Trai tráng trong làng đã trúng tuyển, sáng sớm ra đình để về doanh trại. Loa loa! Loa loa.

Vũ Tuấn choàng dậy bảo mẹ:

- Con đã bảo bu gọi dậy sớm mà không gọi, khéo không người ta đi hết còn gì!

- Bố anh! Làm gì mà rối cả lên, ngủ như trâu ấy. Vào lính liệu mà ăn mà ngủ không giặc nó đến đít chưa biết thì vừa.

Vũ Tuấn ra đến sân đình, nhiều người đã đứng lố nhố khắp cả. Đám trai làng chuẩn bị đầu quân túm tụm một góc chuyện trò. Nguyễn Văn Điền, Mai Văn Tự, Đoàn Sĩ Hiệp, Phạm Anh cùng mấy người nữa đều đã có mặt, họ vừa trông thấy Vũ Tuấn đến liền gọi to:

- Tuấn! Lại đây.

Vũ Tuấn chạy lại phía các bạn, nói:

- À! Đông đủ cả rồi nhỉ! Thằng Thử đâu?

Một người nói:

- Chắc cũng sắp ra đấy.

- Có khi chưa ngủ dậy cũng nên, thằng này chúa dậy muộn.

Trời sáng rõ, cha mẹ đám tráng đinh đăng lính lần này cũng đứng cả hai bên sân đình. Có người cười, có người khóc nhưng phần nhiều nghiêm trang nhìn về phía cửa đình, ở đó treo một lá cờ đại. Lúc sau, quan đô uý cùng mấy viên hiệu uý đi vào, theo sau là Nguyễn Vĩ Thố lý trưởng làng Cao Duệ, trương tuần và các vị chức sắc trong làng. Mấy anh lính tốt chạy lăng xăng bảo dân làng đứng lui xuống phía cuối sân đình, một anh cầm chiếc loa đứng lên bục cao cạnh lá cờ đại, hướng về đám trai đinh, nói:

- Nghe đây! Nghe đây! Hôm nay làm lễ tiễn binh, trai tráng trúng tuyển lặng yên nghe lệnh, khi gọi đến tên ai người ấy thưa "có" rồi vào trong đình đứng thành hàng để chờ làm lễ. Cha mẹ đinh tráng đứng ở ngoài sân không được ồn ào để các quan làm việc.

Mọi người yên lặng trước cảnh tượng long trọng của buổi lễ. Anh lính cầm loa dõng dạc gọi:

- Đoàn Sĩ Hiệp.

- Có!

Sĩ Hiệp thưa xong, bước những bước dài mạnh dạn về phía cửa đình. Trong đám cha mẹ, ai đó nói:

- Oai quá nhỉ. Cậu này nhất định rồi sẽ khá.

Người lính cầm loa gọi tiếp:

- Phạm Anh.

- Có!

Phạm Anh khoan thai bước lên bậc tam cấp. Mấy cô gái làng xì xào:

- Đẹp trai quá!

- Trông thư sinh thế!

- Trắng như con gái ấy!

Anh lính cầm loa gọi đến Nguyễn Văn Điền, Mai Văn Tự. Văn Điền, Văn Tự thưa, đi vào. Gọi đến Nguyễn Vĩ Thử, không có người trả lời. Trong đình, lý trưởng Nguyễn Vĩ Thố chắp tay nói với quan đô uý:

- Dạ! Thưa quan đô uý! Nguyễn Vĩ Thử là con trai của hạ cấp ạ. Mấy ngày hôm nay cháu nóng sốt li bì, đau bụng quằn quại. Dạ!

Có giấy xác nhận của đại tư xã đây ạ. Xin quan đô úy hoãn cho cháu đến lượt tuyển lính sau ạ.

Viên đô uý cầm tờ giấy đưa lên xem, nói:

- Thôi được! ốm thì để lần sau chứ biết sao.

Trong đám tân binh, Sĩ Hiệp bảo Phạm Anh:

- Quái! Cái thằng Thử này! Hôm qua tao vẫn thấy nó đi chơi, còn ghẹo con Điệp nữa, sao bố nó lại bảo ốm mấy ngày rồi là thế nào?

Văn Tự bảo:

- Thôi! Cứ im đi đã. Ai còn lạ gì bố con nhà ông ấy nữa. Khi đi gọi người khác đăng lính, ông ấy nói hay lắm nhưng con ông ấy năm lần bảy lượt trốn không chịu đi.

Sĩ Hiệp bảo:

- Nhưng có giấy của đại tư xã cơ mà?

Phạm Anh nói:

- Chú ông ấy làm đại tư xã chứ ai, xin giấy gì chả được.

Anh lính cầm loa gọi tiếp Vũ Tuấn và những người khác. Gần trưa, mọi nghi lễ đã xong. Mấy chục gã tân binh xếp thành hàng, ngước trông bóng cờ bước theo nhịp trống rập rình. Dân làng tiễn đưa vẫy khăn, vẫy nón đến khi đoàn quân khuất dần sau luỹ tre phía xa mọi người mới tản dần về, chỉ còn các bà mẹ đứng nhìn theo mãi. Bà Nguyễn lấy vạt áo chấm nước mắt, bảo bà Phạm:

- Khổ! Nuôi con đến lúc nhớn đỡ đần được một chút lại phải vào lính, thằng Điền nhà tôi hiền lành như thế có biết đánh nhau bao giờ, chiều hôm qua vẫn còn giúp bố cày nốt hai sào ruộng ở cánh đồng Bến.

Bà Phạm bảo:

- Ai đẻ con ra lại muốn cho đi đánh nhau. Cũng là tại cái thằng giặc cả, nó không sang ăn cướp nước mình thì đâu nên chuyện. Thằng Phạm Anh nhà tôi yếu ớt quá, suốt ngày chỉ biết vùi đầu vào kinh vào sách.

Bà Đoàn nói:

- Yếu ớt cũng chẳng lo, theo anh theo em luyện tập vài tháng là lớn phổng lên ngay ấy mà. Trai thời loạn chẳng ra giúp nước thì sao. Biết đâu mà lo. Chúng nó đi rồi mình cứ chịu khó việc nông tang để anh em chúng có cái ăn mà đánh giặc là được.

Tuy nói vậy nhưng bà Đoàn cũng lấy tay áo quệt vội những giọt nước mắt chỉ chực rơi xuống. Mấy bà cùng nói:

- Bà Đoàn nói thế cũng phải.