(...)
Được thụ giáo bài bản nơi "cửa Khổng sân Trình", hiểu thấu "xiềng xích văn chương cử nghiệp",  là nhân chứng và cũng chính là nạn nhân của trận cuồng phong đầy sấm sét "nền giáo dục Hán học sụp đổ, Ngô Tất Tố hoàn toàn có "đủ tư cách" để viết về học hành, thi cử, về giới nhà Nho... giữa "xiềng xích văn chương" của nền giáo dục Hán học. Đây cũng chính là "vùng đất" tác giả thoả sức vẫy vùng mà ít ai sánh kịp.
Với vốn sống từng trải trường đời, hoá thân vào những thân phận của "kẻ sĩ", lớp người thường được xếp thứ hạng "hàng đầu - nhất sĩ" trong xã hội, những "sĩ tử" suốt đời lăn lộn, sống chết tìm đường tiến thân bằng "khoa cử", Ngô Tất Tố đã "trình làng":
"Lều chõng - tiểu thuyết phóng sự" và "Trong rừng nho - tiểu thuyết dã sử".
(...)
Là "tiểu thuyết phóng sự", chất "tiểu thuyết" của Lều chõng thể hiện từ cốt truyện với hệ thống các nhân vật có tâm lý, tính cách cụ thể, được xây dựng thành những hình tượng và các chân dung điển hình. Chất "phóng sự" trong Lều chõng biểu hiện bằng nghệ thuật xử lý tinh tế các "sự việc có thực" và có tính "thời sự" cao trong hệ thống "thi cử" thời xưa.
(...)
Làng quê háo hức làm lễ "vinh quy bái tổ", đón rước sĩ tử đỗ đạt, cả xã hội hãnh diện ngênh tiếp và tận tụy phục dịch các "quan tân khoa" được xác định là tập tục và trở thành nền nếp "thuần phong mỹ tục". "Học hành, thi cử, đỗ ra làm quan" là con đường đầy vất vả gian nan nhưng vô cùng hấp dẫn, đã cuốn hút con dân trong nước hết thế hệ này sang thế hệ khác. Tâm lý "tiến thân bằng khoa cử"trở thành chuẩn mực hàng đầu bao trùm lên mọi mặt trong cuộc sống của xã hội.
(...)
Thế nhưng thành công của Lều chõng lại đến từ việc thẳng thắn đề cập đến "bi kịch" của giới nhà Nho - tầng lớp trí thức thời xưa. Vỡ mộng ảo tưởng khao khát "cuộc đời vàng son" khi thành đạt, chứa chất tâm trạng tủi phận, vô cùng ngán ngẩm của kiếp sống lao đao trên "con đường lều chõng", "kẻ sĩ" đã thức tỉnh, cùng người thân rủ bỏ tâm lý "đam mê hoài vọng về khoa cử", thành tâm trở về với đời thường.
(...)
Lều chõng đã thực hiện "một tour du lịch" sinh động, thú vị, giúp các thế hệ hậu sinh, lội ngược dòng thời gian để tiếp cận và khám phá khu vực có ý nghĩa trọng đại đến vận mệnh đất nước trong "bảo tàng lịch sử quá khứ".
(...)
Chân thành tôn trọng và bảo tồn di sản văn học của tiền nhân, lần này, nhóm biên soạn chúng tôi cộng tác với Nhà xuất bản Văn học và Công ty TNHH MTV Thương mại & Dịch vụ văn hóa Minh Long trân trọng giới thiệu với bạn đọc "Tiểu thuyết phóng sự Lều chõng với những kết quả đã khảo cứu, chú giải chi tiết có liên quan.
Xin trân trọng được giới thiệu với bạn đọc.
Mùa đông 2015
"Nhóm Nghiên cứu và Biên soạn"