LỜI GIỚI THIỆU

Nếu bạn được yêu cầu nêu một thuyết âm mưu ngay bây giờ, bạnsẽ dễ dàng nghĩ ra ngay một cái phải không? Ví dụ, giả thuyết rằng Băng đảng xã hội đen Mafia hoặc là Cơ quan tình báo Hoa Kỳ CIA đã ám sát Tổng thống Kennedy, hay chính phủ đã biết về thảm họa 9/11 và thậm chí còn sắp đặt nó để lấy lý do xâm lược Iraq, hay việc đặt chân lên Mặt trăng thực chất chỉ được quay tại phim trường. Nhiềungười tin rằng có ít nhất một trong những giả thuyết này là thật mặc dùchúng không được những nhà báo và những học giả chính thống xem làđáng tin cậy. Tại sao lại thế?

Trong thâm tâm, mỗi người đều có một phần thích chủ nghĩa âm mưu. Nhiều người thích cái ý tưởng rằng những tổ chức lớn đã ngăn cản họ đạt được mục tiêu, thay vì chính những lỗi sai và khiếm khuyết của họ.Điều này là bởi con người đã phát triển những mô hình nhận thức một công cụ tiến hóa để hỗ trợ sinh tồn; nếu với liều nhỏ, thì nó rất hữu dụng, nhưng lại có thể trở nên có hại nếu vượt khỏi tầm kiểm soát. Mộtvài người tạo ra những phỏng đoán về thế giới quanh mình và hoàn toàn bị nuốt chửng bởi nó. Ông tôi là một cựu chiến binh trong Thế chiến thứ II và cho đến lúc ông mất, ông vẫn nghi ngờ hàng xóm người Đức của chúng tôi theo chủ nghĩa Phát xít và đang bí mật lên kế hoạch để chiếm được niềm tin của mọi người. Ông đã dành hàng giờ để nhòm qua cửa sổ xem hàng xóm đang làm gì, khi nào ông ta ra khỏi nhà, khi nào ông ta quay lại, ông ta nói chuyện với ai, và đến cuối ngày ông tôi chia sẻ những điều đó như những "khám phá" với gia đình. Mỗi người nói chuyện với ônghàng xóm người Đức đều trở nên khả nghi trong mắt ông tôi. Không lâusau đó, toàn bộ khu quanh nhà của chúng tôi đều trở nên "không an toàn". Nhưng ông tôi lại không muốn chuyển đi đâu cả bởi vì "phải có ngườiđể ý" gã hàng xóm chứ. May thay, ông tôi không phải là người bạo lực vàông chỉ chia sẻ sự phỏng đoán ấy trong phạm vi ngôi nhà của chúng tôi.Trong mắt cả thế giới thì ông tôi chỉ là một cựu chiến binh Anh tội nghiệp bị mắc chứng rối loạn căng thẳng sau chấn thương nặng.

Thuyết âm mưu của ông tôi có thể không đáng kể bởi vì nó chỉ chỉ có sự tham gia của hai người, ông tôi và vị hàng xóm người Đức. Bất kỳ thuyết âm mưu nào ở phần đầu của chương đều được coi là những "âm mưu lớn", hay những thuyết âm mưu bao gồm những tổ chức lớn hoặc một vài chính phủ (hoặc kết hợp cả hai) đã làm việc với nhau trong một thời gian dài. Những âm mưu lớn về thế giới thường liên quan đến ba loại người:

1. Những người tạo ra âm mưu, những người xấu, vô cùng quyền lực và có thể có vô số nguồn lực nếu họ cần. Mặc dù có tất cả nguồn lực như vậy nhưng họ vẫn bất cần và những sơ hở của họ có thể cung cấp manh mối về sự tồn tại và lịch trình của họ.

2.Những người theo chủ nghĩa âm mưu, những người duy nhất nhìn ra được bản chất của những người lập mưu. Họ đủ "thông minh" để kết hợp những manh mối mà những người lập mưu để lại, và thường nghĩ rằng mình là Đấng Cứu thế, người có thể cứu rỗi nhân loại.

3. Những người ngây thơ, những người không tham gia vào và cũng không điều tra những âm mưu này. 

Những thuyết âm mưu này thường chống lại người Do Thái; ví dụ, ý tưởng rằng người Do Thái điều khiển tất cả các loại tiền và chính phủ trên thế giới, hay gia đình nhà Rothschild bí mật cầm đầu hội điều khiển mọi tổ chức trên thế giới, hội "Illuminati". Mọi người nghĩ những nhóm này để lộ thân phận qua những biểu tượng như những con mắt haynhững hình tam giác, biểu tượng rất phổ biến và được sử dụng bởi nhiều tổ chức như tổ chức Freemasons, tổ chức này sau đó đã bị mọi người đồn thổi là theo hội Illuminati. Những mảnh ghép biểu tượng này được não bộ của những người theo chủ nghĩa âm mưu chuyển hóa thành bằng chứng rằng một vài nhóm hoặc hội điều khiển những tổ chức lợidụng họ. Điều này nghe có vẻ vô lý, nhưng sao nó vẫn cám dỗ như vậy?

TẠI SAO CON NGƯỜI THÍCH CÁC THUYẾT ÂM MƯU?

Bạn có thể đã để ý rằng những người tin vào thuyết âm mưu, nhữngngười đã từng bị cho ra rìa, như Alex Jones, đã trở nên nổi tiếng hơn quamột vài thập kỷ gần đây. Vào năm 1966, Richard Hofstadter đã dự đoánphần lớn sự thịnh hành ngày nay của những thuyết âm mưu trong cuốnsách của ông, The Paranoid Style in American Politics (tạm dịch: Nhữngsự hoang tưởng trong chính trị Hoa Kỳ). Hofstadter tin rằng những âm mưu là một loại bệnh tâm lý, gần giống như một bệnh thần kinh gây hoang tưởng. Tuy nhiên, ông ấy không thể giải thích thứ gì làm cho bệnh lý này hấp dẫn đến vậy. Câu trả lời nằm ở chính nhu cầu điều khiển của con người. Người hâm mộ của những người theo chủ nghĩa âm mưu,như Jones, là những người cảm thấy bất lực trong thế giới hiện đại thay đổi nhanh chóng này. Hơn nữa, trong thời đại mà rất nhiều tin tức bị rút ngắn thành những câu từ ngắn gọn dễ tiêu hóa, thì mọi người ngày cànglấp đầy lỗ hổng kiến thức của họ bằng những thuyết âm mưu. Điều này nuôi dưỡng nhu cầu muốn cảm thấy chắc chắn và an toàn về vị thế củacon người trên thế giới.

NHẬN DẠNG HÌNH MẪU VÀ TÂM LÝ HỌC

Những thuyết âm mưu cũng thường xoay quanh xu hướng nhận dạng cáchình mẫu của con người. Thuyết âm mưu suy cho cùng cũng chỉ là nhữnghình mẫu sự kiện được xây dựng công phu, thêm vào một vài quan hệnhân quả từ một tổ chức lớn hơn. Tạo ra những hình mẫu cũng là mộtphản ứng thường thấy khi người ta cảm thấy thiếu kiểm soát hoặc sựđiều khiển trong cuộc sống, điều này khiến cho thuyết âm mưu trở nênhấp dẫn đối với họ. Hơn nữa, những thuyết âm mưu thường giúp conngười xây dựng lòng tự trọng, bằng cách làm cho họ cảm thấy thông tháivà quan trọng trong thế giới rộng lớn. Chúng cũng được coi như một ống xả cho sự tức giận hoặc tuyệt vọng, phần nào là lý do tại sao những thuyết âm mưu về vụ ám sát Tổng thống Kennedy lại nổi tiếng trong những năm tháng sau đó đến thế; đó là một vết thương lớn đối với ngườidân Hoa Kỳ. Thuyết âm mưu tạo ra cảm giác thuộc về thứ gì đó cho con người, cũng như là ấn tượng rằng mình thật đặc biệt, đây có thể là một sự kết hợp gây ra tác động mạnh mẽ đối với nhiều người, đặc biệt là những người bị tước quyền.

NHẬN DẠNG MẪU VỚI KIỂM TRA THỰC TẾ

Khi não nhận dạng được hình mẫu, chúng bắt đầu một quá trình gọi là"kiểm tra thực tế" để xử lý nó. Kiểm tra thực tế là việc não cố kiểm tra xem hình mẫu đó có hợp lý trong thực tế mà nó đã xây dựng hay không.Nó có lý trí, logic và hợp lý trong bối cảnh mà não đã biết không? Đối với nhiều người, việc kiểm tra thực tế những thuyết âm mưu là một từ"không" to đùng. Tuy nhiên, cũng có những thuyết âm mưu khá phù hợp với thực tế đang tồn tại của một nhóm người. Bên trong bộ não của con người, có một phạm vi rộng lớn gồm những mô hình nhận dạng mẫu và kiểm tra thực tế, liên quan đến nhiều yếu tố khác nhau. Ví dụ, những người mắc các bệnh tâm thần như tâm thần phân liệt có phần kiểm tra thực tế ít nghiêm ngặt hơn những người không bị bệnh, bởi vì phản ứng hóa học trong não của họ đã làm giảm khả năng nhận thức và xử lý thựctế mà những người không bị bệnh có thể nhận ra. Do đó, những người bịảo giác hoặc ảo tưởng có xu hướng dễ bị mẫn cảm với thuyết âm mưu hơn, mặc dù không phải tất cả những người theo chủ nghĩa âm mưu đều bị chứng bệnh này.

Cách những người theo chủ nghĩa âm mưu tư duy cũng là kết quả của một vài "bẫy nhận thức" trong cách não bộ vận hành. Ví dụ, thiên kiến xác nhận, đóng vai trò rất lớn trong tư duy âm mưu, bởi vì xu hướng của não là tự chọn lọc bằng chứng ủng hộ cho một kết luận hiển nhiên. Bất kỳ thông tin nào ngược lại đều bị lờ đi hoặc bị bỏ qua một cách khôngcông bằng. Những người theo chủ nghĩa âm mưu thường thể hiện rấtnhiều thiên kiến xác nhận bởi họ thích những bằng chứng mờ ám hoặc không rõ ràng để ủng hộ khẳng định của họ thay vì những bằng chứng pháp lý hoặc khoa học. Hơn nữa, thiên kiến xác nhận khiến việc thay đổi suy nghĩ của một người theo chủ nghĩa âm mưu trở nên rất khó; một khi họ đã bám chặt vào một giả thiết, rất khó để làm cho họ rời bỏ nó.

Một lỗi sai nhận thức thường thấy khác ở những người theo chủ nghĩaâm mưu là lỗi quy kết cơ bản, đây là hành động quy hành vi của mộtngười cho tính cách cá nhân của họ hoặc những yếu tố bên trong khác,thay vì dựa vào tình huống. Những hành động của con người không phảilúc nào cũng được lên kế hoạch hay có chủ đích, và nhiều thứ chỉ là trùnghợp, nhưng những những người theo chủ nghĩa âm mưu không nhìn mọithứ theo cách đó. Thay vì thế, họ nghĩ rằng mỗi hành động và hoàn cảnhlà kết quả của sự lên kế hoạch kỹ lưỡng. Ví dụ, họ tin rằng Bush đã gâyra vụ 9/11 bởi vì ông không ở Washington DC ngày hôm đó, trong khi thật ra đây chỉ là thay đổi lịch trình đột ngột và chỉ đơn thuần là trùng hợp.

Những thuyết âm mưu thường phát triển thành những "hệ thống đức tin khép kín", hoặc một hệ thống không thể thay đổi cho dù có những bằngchứng và những lý luận dùng để bác bỏ chúng. Điều này là bởi đức tin vàquá trình nhận thức của họ đã phát triển để chống lại những ý tưởng bất đồng từ bên ngoài thay vì tiếp thu những thông tin khác. Bất kỳ thứ gì có mâu thuẫn với niềm tin của họ sẽ bị coi như là không chính xác hoặc bị bóp méo thành những bằng chứng chứng minh rằng niềm tin của họ là đúng; ví dụ, những người theo chủ nghĩa âm mưu về vụ ám sát của Tổng thống RFK thường chấp nhận rằng Sirhan Sirhan là kẻ ám sát, nhưng ông ta bị điều khiển bởi một tổ chức lớn hơn. Những suy nghĩ này làm chonhững người theo chủ nghĩa âm mưu tự cô lập họ trong những hệ thống đức tin của họ, và càng khó để tách họ ra khỏi chúng.

Hơn nữa, những lý thuyết gia nổi tiếng là thường thay đổi mục tiêu đểchứng minh một điều gì đó, cũng như tự tách họ khỏi trách nhiệm phảichứng minh bằng chứng trong một cuộc tranh luận. Thay đổi trách nhiệmchứng minh bằng chứng có nghĩa rằng người đang tranh luận với ngườitheo chủ nghĩa âm mưu phải chứng minh rằng âm mưu đó là sai, chứkhông phải người theo nghĩa âm mưu phải chứng mình rằng nó là đúng. Nếu không, những người theo thuyết âm mưu sẽ không tin vào lời khẳng định của người kia. Thậm chí nếu có đủ bằng chứng để chứng minh họ sai, người theo chủ nghĩa âm mưu có thể thay đổi mục tiêu sang vô hiệu hóa bằng chứng đó; nói cách khác là tuyên bố một cách tùy tiện rằng nó không đủ tốt và không đáp ứng được tiêu chuẩn bằng chứng của họ.Điều này, đương nhiên, là một lỗi suy luận, nhưng nó cũng là một chiến thuật tách biệt đối với hệ thống đức tin của người theo chủ nghĩa âm mưu. Thậm chí nếu bạn cố giải thích mọi khía cạnh của việc tại sao đặt chân lên Mặt trăng là sự kiện có thật, họ vẫn sẽ đưa ra những chi tiết"không có ý nghĩa" và hợp lý hóa quan điểm của họ, như lá cờ đã di chuyển khi họ cắm xuống đất (mặc dù khía cạnh này của học thuyết đã được đính chính bằng khoa học), hay có điều gì đó không ổn với nguồn cấp dữ liệu video khiến nó có vẻ như được quay ở Trái đất, hay là Stanley Kubrick một lần đã đưa ra nhận xét kỳ lạ về sự kiện đó. Những"lỗ hổng" này không phải bằng chứng rõ ràng rằng người theo chủ nghĩa âm mưu là đúng, nhưng họ vẫn sẽ bám vào chúng bởi vì chúng khiến quan điểm của họ trở nên hợp lý. Đây cũng là lý do tại sao việc lý lẽ với những người theo thuyết âm mưu trở thành một trải nghiệm bực bội.

Những người theo chủ nghĩa âm mưu cũng thích bám vào những điều kỳ quặc và những sự kiện bất thường trong lịch sử xảy ra cùng lúc với chủđềưa thích của họ - hãy nghĩ về việc Jack Ruby bắn Lee HarveyOswald.* Họ sau đó dùng những sự kiện này để phản biện lại những người cố tranh cãi với họ, mà không thực sự đưa ra bất kỳ bằng chứngnào về chính thuyết âm mưu đó. Tuy nhiên, lịch sử chứa đầy những sự kiện kỳ lạ - đây là cách mà thế giới hoạt động. Những sự trùng hợp vẫn xảy ra mỗi ngày! Đây là một phần của thứ gọi là "quy luật số lượng lớn"khi mà số lượng sự kiện và tình huống xảy ra mỗi ngày trở nên quá lớnđến nỗi những sự việc kỳ lạ có xu hướng xảy ra. Vì vậy, sự bất thườngkhông thực sự nói lên điều gì về bất kỳ hình mẫu lớn hơn hoặc những âm mưu tổ chức độc ác. Những người theo chủ nghĩa âm mưu thích nghĩrằng những thuyết âm mưu của họ có ý nghĩa sâu sắc (điều này tất nhiên bị ảnh hưởng bởi xu hướng thiên kiến xác nhận của họ), nhưng thực ra chúng không có ý nghĩa gì cả.

* Lee Harvey Oswald là một cựu lính thủy quân lục chiến Hoa Kỳ, và bịcáo buộc đã ám sát Tổng thống John F. Kennedy.

Tất cả những ngụy biện logic và lỗi nhận thức này đều dẫn đến ngụy biện suy luận "rẽ hai nhánh". Đây thực chất là sự tổng hợp của tất cả những điều mà những người theo chủ nghĩa âm mưu tìm thấy qua quá trình được nêu cụ thể ở những đoạn trên. Với tất cả những "bằng chứng" này, người theo chủ nghĩa âm mưu sẽ đưa ra một kết luận rẽ nhánh sai giữa câu chuyện thường được chấp nhận và lý thuyết âm mưu của riêng họ để đưa chúng về cùng đẳng cấp và làm mất hiệu lực của câu chuyện thường thấy.

MỞ RỘNG ÂM MƯU

Những người theo chủ nghĩa âm mưu cũng thường mở rộng âm mưu củahọ để đáp lại sự chỉ trích. Nghĩ về điều này như là sự nghịch đảo củaviệc thay đổi mục tiêu. Ví dụ, để đáp lại những chỉ trích rằng khôngphóng viên nào từng tìm thấy bằng chứng các băng đảng mafia đã ám sátTổng thống JFK, những người theo chủ nghĩa âm mưu cũng sẽ phản ứnglại rằng truyền thông cũng nhúng tay che giấu chuyện đó. Nếu họ đượchỏi về vụ điều tra của CIA hoặc FBI, họ đơn giản sẽ mở rộng mạnglưới để bao gồm cả những tổ chức đó. Những âm mưu này càng lớn, thìsẽ càng khó đểủng hộ. Tại sao những đặc vụ người Cuba và CIA cấukết với nhau để ám sát Tổng thống John nếu họ đã tuyên thệ là kẻ thùđịa chính trị của nhau? Trong trường hợp của việc du hành Mặt trăng,chẳng phải Liên Xô, với mạng lưới gián điệp rộng lớn của họ, sẽ pháthiện ra sự thật rằng dấu mốc quan trọng nhất trong "Cuộc đua vũ trụ" làgiả mạo hay sao? Cuối cùng, những âm mưu trở nên quá phóng đại đếnmức chúng đòi hỏi sự kết hợp của những phe sẽ không bao giờ làm việcvới nhau. Điều này có vẻ thật khó tin đối với những người không theochủ nghĩa âm mưu, nhưng những người có theo chủ nghĩa đó lại có mộtlượng lớn chiến thuật đa dạng để bảo vệ và cách ly tầm nhìn của họkhỏi những điều vô lý, như đã nói trong những đoạn trước.

TÁC HẠI CỦA VIỆC ĐƯA RA CÁC THUYẾT ÂM MƯU LÀ GÌ?

Có phải tất cả những thuyết âm mưu đều tốt, hay xấu, cho xã hội? Bạn có thể sẽ ngạc nhiên khi biết rằng trên thực tế có một cuộc tranh luận học thuật về chủ đề này. Thuyết âm mưu có thể tốt nếu chúng có chức năng như những "con chuồn chuồn" cho xã hội, thỉnh thoảng chỉ ra một vài lỗi sai thực tế trong những giải thích chính. Ví dụ, thuyết âm mưu RFK phần lớn đã có chức năng nhấn mạnh sự cần thiết của việc phải có sự hợp tác thực thi pháp luật tốt hơn giữa các chính quyền liên bang, tiểu bang và thành phố. Chúng cũng có chức năng như là lời nhắc về sự cầnthiết của việc chính phủ và các tổ chức tư nhân hoạt động một cách minhbạch; bí mật trong các tổ chức lớn sẽ chỉ làm dấy lên sự nghi ngờ đối với những người theo thuyết âm mưu. Điều này có thể dẫn đến luật tự dongôn luận và tự do thông tin mang lại lợi ích cho toàn thể xã hội.

Mặt khác, những thuyết âm mưu có thể dẫn đến sự nghi ngờ chính phủvà các quá trình dân chủ hóa một cách trầm trọng. Hãy nghĩ về Alex John– thuyết âm mưu của ông ta, nổi bật nhất là Birtherism,* đã làm suy yếulòng tin của mọi người vào nền dân chủ và âm thầm chia rẽ Hoa Kỳ.Những học thuyết như vậy có thể thực sự dẫn đến việc mọi người tranh luận cho việc siết chặt nghiệm ngặt hơn tự do ngôn luận và thông tin bởivì sự nguy hiểm của chúng. Hơn nữa, mọi người cũng có thể nghiêng quá về phía ý kiến ngược lại của những người theo chủ nghĩa âm mưu vàchấp nhận những câu chuyện chính thống mà không hề thắc mắc. Những câu hỏi hợp lý giữ cho chính phủ đáng tin cậy, và thậm chí có thể giúpvén mở sự sụp đổ hoặc những hành vi sai trái của những tổ chức quyềnlực. Những thuyết âm mưu liên tục phá hoại những hoạt động phản đốilành mạnh bởi vì chúng làm cho bất cứ mọi câu hỏi trở nên kỳ cục, khônglogic, không hợp lý và nguy hiểm. Do đó, rõ ràng là phải có hiểu biếtvững chắc về việc đâu là thuyết âm mưu và đâu không phải thuyết âmmưu.* Một giả thiết rằng Obama không thể làm Tổng thống Mỹ vì khôngđược sinh ra ở Mỹ.

NHỮNG THUYẾT ÂM MƯU CÓ CĂN CỨ

Mặc dù phần lớn thuyết âm mưu là không đáng tin cậy, thực chất có mộtvài cái lại là đúng! Những thuyết âm mưu sau được đưa vào danh sáchtrong một bài báo của Reader's Digest là những sự việc thực sự đã xảy ra:

  • Cuối nhiệm kỳ thứ hai của Woodrow Wilson, có những lời đồn rằng tổng thống đã mắc bệnh và căn bệnh làm cho ông không thể điều hànhđược, nên Đệ nhất Phu nhân đã cai quản phần lớn nhiệm vụ chính thức. Edith Wilson, người vợ trẻ của ông ta, thực tế đã tiếp nhận phần lớnviệc của ông trong vài tháng sau khi ông bị bệnh, nhưng chính phủ giữ kín câu chuyện vì sợ chính trị bất ổn. Mặc dù Edith đã luôn nói rằng bàchỉ hoạt động như một thư ký, phần lớn những nhà sử học đồng ý rằng bà ấy về cơ bản đã hoạt động như tổng thống khi xem xét những vấn đềnhà nước.• Mọi người đồn rằng vào những năm đầu của Chiến tranh lạnh, chínhphủ Hoa Kỳ đã lấy cắp những xác chết để thử nghiệm những ảnh hưởngcủa bụi phóng xạ hạt nhân. Điều này thực sự đã xảy ra – trong một cuộcthử nghiệm được gọi là Dự án SUNSHINE, các đặc vụ chính phủ đã thuthập những phần thân của những trẻ em và trẻ sơ sinh bị chết từ khắpthế giới để thử nghiệm, mà không thông báo hay xin phép từ phía giađình.

  • Thuyết âm mưu điều khiển tâm trí của chính phủ khá phổ biến, nhưngcó một dự án có thật của CIA gọi là MK-ULTRA đã thật sự tập trung vàoviệc điều khiển tâm trí. Vào những năm 1960, chính phủ tuyển nhữngđối tượng kiểm tra để thử nghiệm với LSD với nỗ lực điều khiển trí óc.Cuối cùng, họ bắt đầu chuốc thuốc những người không tình nguyện, vànhiều người này đã mắc phải những căn bệnh về não vĩnh viễn.

  • Vào những năm 1960, nhiều người cũng có giả thiết rằng FBI đangtheo dõi những người như John Lennon, Martin Luther King đệ nhị, vàĐảng Báo đen. Hóa ra, tất cả những người và nhóm này thực sự đã bịgiám sát vì là những nhân vật "lật đổ", những người tham gia vào cáchoạt động cực đoan, phong trào phản chiến và hoạt động dân quyền,cùng với những thứ khác. Đây là một phần của một hoạt động có tổ chứccó tên CONINTELPRO được tạo bởi J.Edgar Hoover vào năm 1956. Tuy nhiên, loại giám sát này vẫn tiếp tục; có bằng chứng cho thấy FBI cũngđang theo dõi các nhà hoạt động trong phong trào Người da đen đángđược sống (Black Lives Matter ).

• Có một sự thật thường được chấp nhận rằng hút thuốc lá gây ung thư,có một bác sĩ phẫu thuật đã tuyên bố rằng hút thuốc là một mối nguy hạicho sức khỏe, mọi người bắt đầu đưa ra giả thuyết rằng các công ty thuốc lá đã biết về mối nguy hại này nhiều năm rồi. Điều này thật ra là đúng; những công ty đã tiếp cận được nghiên cứu về sự nguy hiểm củathuốc lá từ những năm 1950, nhưng không thừa nhận nghiên cứu đó là đúng mãi cho đến những năm 1990. Bộ phim truyền hình Mad Men đã đề cập rất nhiều đến sự hợp tác giữa những nhà quảng cáo và các công ty thuốc lá để che giấu sự thật vào đầu những năm 1960.

• Một thuyết âm mưu của người Canada nói rằng chính phủ của họquan tâm về việc những người đồng tính "thâm nhập" vào bộ máy chính quyền đến mức mà họ thực sự phát triển một bài kiểm tra "mức độ đồng tính". Điều này là đúng – chính phủ đã thuê một nhà khoa học vào những năm 1960 để phát triển một chiếc máy kiểm tra khả năng giãn ra của những đồng tử của các công chức, quân nhân, hay các sĩ quan cảnh sát khi họ nhìn thấy hình ảnh đồng tính. Chính phủ Canada đã sa thải hoặc từ chối thuê hàng trăm người vì bài kiểm tra này.• Một vài người đã đưa ra giả thuyết rằng Dalai Lama là một đặc vụ CIA. Thực tế thì ông làm việc cho họ. CIA đã trả cho ông khoảng 180.000 đô la như một phần tài trợ của họ cho phong trào kháng chiến của Tây Tạng chống lại chính phủ Trung Quốc trong những năm 1960.Điều này có ý nghĩa cản trở và phá vỡ ảnh hưởng của Chủ nghĩa Cộng sản trên đất nước.

• Vì sự lan truyền nhanh chóng của Internet và phương tiện truyềnthông, mọi người đã hoang tưởng rằng chính phủ đang theo dõi hoạtđộng trực tuyến của họ. Hóa ra là, chính phủ đã nộp hàng chục nghìn đơn yêu cầu cấp phép dữ liệu từ Facebook, Google và Apple chỉ trong năm 2016. Đạo luật yêu nước (The Patriot Act) đã ủy quyền cho NSA giám sát và thu thập hầu hết mọi thứ trên mạng. Đương nhiên, điều này chỉ thúc đẩy sự suy đoán phổ biến về những tin tặc người Nga gây ảnh hưởng đến cuộc bầu cử tổng thống năm 2016, mà tại thời điểm tôi viết cuốn sách này vẫn đang được điều tra.

KẾT LUẬN

Thuyết âm mưu hấp dẫn bởi vì chúng lấp đầy nhiều nhu cầu tâm lý khácnhau của con người. Chúng không liên quan đến những nguyên tắc logic; thay vào đó, chúng dựa trên những thiên kiến nhận thức, ngụy biện, và lỗi sai trong quan điểm của mọi người về thực tế. Những người theo chủ nghĩa âm mưu cũng sử dụng những luận điểm quay vòng để tự bảo vệchính mình khỏi sự chỉ trích. Điều quan trọng là vẫn phải cảnh giác về những đức tin và ý tưởng của chính bạn. Bạn có cảm thấy mình tự bảo vệ chính mình khỏi những bằng chứng không ủng hộ cái bạn nghĩ, hay chỉ đơn giản là bạn không thích không? Hãy nhớ rằng, bất kỳ ai cũng có thể là một người theo chủ nghĩa âm mưu; bất chấp những gì phim ảnh và TV vẫn thường chiếu, những thuyết âm mưu không có giới hạn đối với những người đội mũ thiếc.

Do đó, hãy nghĩ xem liệu suy nghĩ của bạn có nghiêng về chiều hướng của một người theo chủ nghĩa âm mưu hay không. Bạn có thấy những thế lực lớn hơn đang chống lại bạn hoặc tổ chức mà bạn yêu mến hay không? Đây có phải một thứ logic hợp lý đáng để suy nghĩ không? Sau cùng thì, thảm họa 9/11 đúng là kết quả của một âm mưu Hồi giáo cực đoan, nhưng Hoa Kỳ không liên quan đến nó – họ chỉ bỏ lỡ nhiều dấu hiệu cảnh báo bởi vì sự thiếu hợp tác giữa các cơ quan tình báo khác nhau. Al Queda cũng là một thuyết âm mưu có thật, nhưng không lớn. Hãy nghĩ về những âm mưu lớn như một loại ngụy khoa học – chúng bao gồm những điều thật sự xảy ra, nhưng chúng là kết quả bị ảnh hưởng bởi những logic tồi tệ. Nếu bạn gặp một thuyết âm mưu, việc áp dụng tư duy logic chặt chẽ vào thuyết đó là rất quan trọng. Tự hỏi bản thân nếu âm mưu đó thực sự có những bằng chứng xác thực, và nó sẽ hé lộ điều gì nếu nó là thật. Sự hoài nghi lành mạnh là dụng cụ quan trọng nhất bạn có thể dùng khi đối mặt với các thuyết âm mưu; nó rất hữu ích đối với việc lọc ra những gì là sai hoặc không hợp lý từ những cái đúng. Các thuyết âm mưu lớn có thể là công cụ hữu ích, miễn là bạn sử dụng chúng làm chuẩn mực cho những logic xấu – thay vì đi theo nó một cách mù quáng – và sử dụng ví dụ của chúng để chứng minh cho suy nghĩ của bạn.

(?) Bạn có thuyết âm mưu huyền bí nào không? Nếu có, hãy viết nội dung của thuyết âm mưu đó cùng những bằng chứng chứng minh cho thuyết âm mưu đó._____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________