Lưu ý: đây là bản dịch của truyện "I don't know, Timmy, being God is a big responsibility" của tác giả Sam Hughes tại http://qntm.org/responsibility

Tim xách túi và áo choàng trên tay dự định đi ra khỏi phòng thì Diane đã dừng anh lại khi anh vừa bước tới cửa.

"Tui vừa mới kích hoạt thứ này. Ông phải lại xem mới được."

"Tui phải đón xe buýt."

"Ông có thể đón chuyến tiếp theo."

"Nửa tiếng mới có một chuyến," anh ta nói. "Hy vọng thứ này đáng xem."

"Nó cực hay luôn. Nhìn màn hình lớn đi, nhìn terminal của tui khó xem lắm."

"Cái này chạy có lâu không?"

"Trong chớp mắt thôi. Okay, máy tính lượng tử mà?"

"Cái đó là trò chơi này à," anh ta đáp. Họ - ám chỉ Tim, Diane, cùng tám đồng nghiệp, hai giáo sư hướng dẫn, bốn kĩ sư hoá, sáu kĩ sư điện tử, người gác cổng, vô hạn đếm được các TEEO 9.9.1 bộ chọn lọc lượng tử hàm sóng hội tụ làm từ những bong bóng không dãn nở siêu đặc và một bó hạt tau neutrino được nhốt tại trung tâm của nó - đại diện cho tất cả thành tựu mà nhân loại đạt được trong lĩnh vực máy tính lượng tử. Đặt biệt là, vừa đầu tuần này, họ đã thành công trong việc chế tạo một chiếc máy tính lượng tử. Áp dụng thành công vào thực tế những nguyên lý, mà nó đã ngốn một bộ ba nhà toán thống kê tài năng khoảng 10 năm để hoàn thành, và chỉ khoảng năm mươi lăm người khác trên thể giới hiểu được nó, họ đã xây dựng một một cổ máy có khả năng truyền tài thông tin và sử lý phản hồi, không nói quá, được miêu tả như một hạt cơ bản với khả năng tính toán vô hạn và khả năng lưu trữ vô hạn.

Chỉ là chưa đủ thời gian để cả thế giới hiện tại bị thay đổi hoàn toàn và vĩnh viễn bởi tin này.

Đây là điều cực kì phấn khích. Ôi thánh Zarquon, họ nói với nhau, một máy tính với khả năng vô hạn ư? Cảm giác như một ngàn Giáng sinh hoà quyện thành một. Chương trình sẽ lặp vô hạn à? Cậu biết rồi mà: thứ này có thể thực thi một vòng lặp vô hạn trong thời gian dưới mười giây. Duyệt qua tất cả phép thử nguyên tố cho mỗi số nguyên? Dễ nhỉ. Tính Pi tới chữ số tận cùng? Bài toán chia bánh. Bài toán Dừng? Tấ-t cả chúng.

Họ chưa công bố nó. Họ vẫn đang lập trình. Rõ ràng là họ không chỉ tạo ra nó để chứng tỏ họ có thể. Họ có những kế hoạch. Thậm chí đã có những đoạn mã chương trình đang nằm chờ để được thực thi. Một trong số chương trình là của Diane. Nó là một trình giả lập vũ trụ. Cô ấy đã bắt đầu bằng việc giả lập Vụ Nổ Lớn và cho mọi thứ tiến hoá theo chiều thuận của thời gian xấp xỉ 13.6 tỉ năm, tới xấp xỉ trước thời điểm hiện tại, quan sát Vũ trụ tiến hoá qua mỗi giai đoạn - ghi chú lại vài thứ, đủ để có thể có thể chạy lại giả lập lần sau, và cảm nhận phép màu của tạo hoá.

Sau đó, thứ Sáu vừa rồi, cô bổng nhiên bắt đầu bận rộn lập trình trở lại. Và điều trùng hợp là vừa rồi, khi mà Tim đang chuẩn bị là người kề sau cùng rời khỏi cửa và về nhà vào dịp cuối tuần, công việc của cô ấy đã cho kết quả. "Nhìn xem tui kiếm được gì này," cô ấy nói, và đang gõ vài phím. Một trong những thứ cô ấy đã viết là một phần mềm cho phép một cửa sổ nhìn để quan sát vũ trụ được giả lập.

Tim nhìn, và thấy một hình cầu trắng-xanh ở giữa khoảng không tối um, loé sáng từ một phía với những vầng sáng vàng chói lọi. "Bà đang đùa phải không. Mất bao lâu để kiếm ra vậy? Trong toàn bộ vũ trụ, mười mũ hai mươi ngôi sao?"

"Thật ra là không tốn tí thời gian nào."

"À, à, tất nhiên."

"Lập trình đoạn mã tìm kiếm và xác định tìm kiếm cái gì mới là thứ tốn thời gian."

"Nó có thật sự là Trái Đất?"

"Chính nó. Những lục địa trùng khớp với những thông tin ta biết khoảng ba trăm năm mươi triệu năm về trước. Tui có thể cho đồng hồ quay chậm lại, khoảng vài triệu năm mỗi bước lặp, và dừng lại khi nó tới gần thời điểm hiện tại. "

"Có cách nào quay ngược đồng hồ lại không?"

"Ah, không. Tới thứ hai thì hoạ may là có thể."

"Oh vậy thì tốt hơn là không chạy lố qua thời điểm hiện tại. Nó đang đến gần hơn. Cái góc nhìn này là sao? Ta có thể di chuyển nó được không?"

"Ta có thể quan sát từ bất cứ góc nhìn nào mà ta muốn."

"Ta cần biết nơi nào mà nền văn minh xuất hiện sớm nhất. Nơi nào đó dễ định vị. Có lưu vực sông Nile ở đó không?"

"...Oh. Có nó."

Nó đã xuất hiện hàng ngàn năm trước khi nền văn minh cổ đại Ai cập bắt đầu hình thành. Diane thay đổi cửa sổ nhìn, cố gắng tìm các kim tự tháp, nhưng không thành công mấy - hệ thống điều khiển mà cô ấy phát triển vẫn còn vụng về và cần được đánh bóng thêm, và có nhiều nhánh của sông Nile để tìm. Cuối cùng cố ấy chuyển qua tập trung vào các đảo thuộc vương quốc Anh, và tìm thấy vị trí của Luân Đôn tương lai nằm bên bờ sông Thames, thu những bước lặp lại thành mỗi bước cho một thế kỷ và sử dụng kiến trúc của thành phố để xác định niên đại.

"Vậy... đây là Trái đất? Ý tui là, thật sự là Trái đất? Không phải là một Trái đất thay thế, bị nhiễu loạn bởi các thăng giáng ngẫu nhiên."

"Hệ mô phỏng bắt đầu với một Vụ Nổ Lớn được dự đoán bởi lý thuyết hiện thời và được cập nhật mỗi bước ứng với thời gian Planck sử dụng những quy luật của tự nhiên và với độ chính xác tuỳ ý. Nó không tính toán toàn bộ vũ trụ một thể, mà chỉ tính cái ta đang nhìn vào, điều này làm tăng tốc tiến trình một ít ... theo cách nào đó ... nhưng nó vẫn mô phỏng chính xác vũ trụ thật như chính vũ trụ có thể có. Các nền văn minh - thật ra, toàn bộ lịch sử - xuất hiện trên trái đất này chính xác như chính nó đã diễn ra. Không hề có may rủi. Mọi thứ diễn ra chính xác tới vô hạn số sau dấu phẩy."

"Cái này có vẻ thu hút tui đó," Tim nói.

"Không, cái này mới hay nè," Diane nói, bỗng nhiên phóng to và quay sang hướng Bắc. "Tui tìm thấy thời điểm hiện tại rồi, cách đây gần một năm. Nhìn kìa." Những ngọn đồi và con đường ở quá khứ. Diane đang đi trên tuyến đường mà cô ấy thường đi từ Luân đôn tới phòng thí nghiệm TEEO. Thật ra là, cô ấy đã tìm thấy toà nhà của họ, và, chìm sâu trong thung lũng gần đó, nơi mà chiếc máy tính đã được xây dựng. Hay đang được xây.

Sau đó cô ấy bắt đầu duyệt qua từng ngày một.

"Đó chính là tui!" Tim đã thốt lên. "Và đó là bà và đó là Bryan B., và... wow, tui không thể tin là lâu như vậy để xây dựng."

"Bốn trăm mười ngày hay đại loại vậy. Tiến độ rất sát sao, hiểu sao thì tuỳ."

"Trôi qua như một tia chớp," Tim đáp, và cuối cùng thì cũng đặt túi xuống và bắt đầu cởi áo choàng ra, nhận ra là mình đã trễ xe buýt quá lâu.

"Được rồi," Diane nói. "Chúng ta đang ở đây. Đây là phòng điều khiển chính nơi chúng ta đang ở. Đó chính là máy tính lượng tử đang hoạt đồng dưới kia trong phòng thí nghiệm chính, ta có thể nhìn thấy xuyên qua cửa sổ. Đây là cách một tuần trước. Đây là ngày hôm qua. Đây là vài giờ trước... Và... đợi đã..."

Cố ấy nhấn nút vừa lúc đồng hồ trên tường giống hệt với đồng hồ bên trong phòng điều khiển trên màn hình. Và quay xuống. Và họ đang ở đó.

Tim vẫy cái camera trong khi vẫn nhìn vào màn hình. Sau đó anh tìm nơi mà cái camera có thể ở. Chỉ có một bước tường không. "Tui không thấy bất cứ thứ gì đang nhìn chúng ta. Thật là khinh khủng."

"Không, điều này hoàn toàn bình thường. Đây là hiện thực. Ông không thể nhìn hiện thực từ bất kì góc nhìn mà ông muốn, ông phải sử dụng mắt của mình. Nhưng cái chúng ta đang nhìn thấy trên màn hình là từ những câu truy vấn cơ sở dữ liệu. Một cơ sở dữ liệu khổng lồ, nhưng vẫn truy vấn được. Ông không phải đang nhìn vào gương hay hình ảnh video của chính ông. Ông là một người khác."

"Những người khác đang hành động giống y hệt."

"Và đang có cùng cuộc trò chuyện, vì thu lấy âm thanh hơi phức tạp, tui vẫn chưa làm được tới mức ấy," Diane nói.

"Vậy tui đoán là cửa sổ nhìn này cũng không ảnh hưởng tới vũ trụ của họ."

"Tui chưa lập trình nó."

"...Nhưng có thể. Đúng chứ? Chúng ta có thể tác động vào những thứ bên trong vũ trụ này? Chúng ta có thể thay đổi nó?" Diane gật đầu. "Tuyệt vời. Chúng ta có thể đóng vai của Chúa. Theo đúng nghĩa đen." Tim đứng dậy và cố gắng chấp nhận nó. "Điều này thật điên rồ. Có thể tưởng tượng ta đang sống trong một cái máy? Tìm ra rằng ta chỉ là một thứ nằm trong một máy tính lượng tử? Những thứ ta có thể bỏ vào, ta có thể đảo nghịch trọng trường, làm va chạm phản vật chất Trái đất với chính nó, sau đó khôi phục mọi thứ xấu xa và thực hiện nó lần nữa và lần nữa...ôi trời...ơi, thật là vô đạo đức làm sao? Cực kì, rõ ràng." Anh ta suy nghĩ trong giây lát, sau đó nghiên người qua vai của Diane khi cô ấy đang gõ thứ gì đó. "Vũ trụ này y hệt vũ trụ của chúng ta ở mọi khía cạnh, đúng không nhỉ?"

"Chính xác," cô đáp, vẫn đang gõ.

"Vậy họ đang nhìn cái gì vậy?"

"Một vũ trụ mô phỏng."

"Một vũ trụ mô phỏng của chính họ?"

"Và của chúng ta, theo nghĩa nào đó."

"Và họ hành động y hệt tui? Điều này có nghĩa là vũ trụ thứ hai bên trong đó có một tui khác đang hành động giống hệt? Và bên trong cái chúng ta có, cái gì, aleph-zero những vũ trụ giống hết nhau, cái này lồng vào trong cái kia? Liệu điều này khả thi?"

"Khả năng xử lý vô hạn, Tim. Tui nghĩ là ông đã thiết kế thứ này mà?"

"Đúng là tui đã thiết kế nó, nhưng chức năng hiện thời thì hoàn toàn không ngờ tới. Nhớ không, tui chỉ mới dùng nó để giải các câu đố toán học cổ xưa và thông tin cho báo chí tuần vừa rồi. Vậy... nếu tui đúng, thì vũ trụ của họ chỉ đúng như thế này chừng nào chúng ta không bắt đầu ảnh hưởng tới mô phỏng. Vậy chuyện gì xãy ra nếu ta làm vậy? Mỗi phiên bản của chúng ta sẽ làm y hệt, và chính xác cùng một thứ sẽ xuất hiện ở vũ trụ thấp hơn. Và ta không tác động gì trong vũ trụ của chúng ta. Nhưng tất cả vũ trụ bên dưới sẽ ngay lập tức bị sai khác so với vụ trụ của ta theo cùng một cách. Và tất cả bản sao chép của ta ngay lập tức kết luận được rằng họ là bản giả lập, nhưng chúng ta biết là ta là thật, đúng không nhỉ?"

"Vẫn đang theo đây," Diane nói, vẫn đang gõ phím.

 Tim - cả hai bản của anh ta - đang nhấp nhỏm. "Được rồi, vậy theo suy luận này xa hơn một tí. Giả sử là chúng ta vừa dừng việc ảnh hưởng lại, và xem thứ gì xảy ra - nhưng tất cả anh chàng nhỏ xíu giả lập ở đây vẫn tiếp tục thử việc ảnh hưởng. Lần này thì mọi giả lập bị thay đổi theo cùng một cách một lần nữa, NGOÀI TRỪ giả lập ở trên cùng. Và nếu họ thông minh, điều này tui biết là chúng ta có, và họ có thể bị buồn phiền, cái này thì ít chắc chắn hơn, những anh chàng trong giả lập tầng thứ 3 trở đi có thể tiếp tục làm cùng một thứ lặp lại và lặp lại cho tới khi họ biết được họ đang ở tầng nào trong... điều này thật điên rồ."

"Tim, nhìn đằng sau ông đi," Diane nói, nhấn phím cuối cùng và kích hoạt chương trình tác động đơn giản mà cô ấy vừa viết, cùng lúc với Diane ở trên màn hình nhấn chùng một phím, và Diane trên màn hình của Diane trên màn hình nhấn phím của cô ấy và lặp lại, mãi mãi.

Tim quay lại nhìn và gần như hồn lìa khỏi xác. Có một hình cầu màu đen trong suốt rộng khoảng một bước chân nằm gần trần nhà, đang làm mờ đi cái đồng hồ. Nó hoàn toàn bất động. Nó giống như một cái lỗ trong không gian.

Diane cười nhăn nhó trong khi Tim nắm chặt tóc mình bằng một tay. "Chúng ta được giả lập trong một cái máy tính," anh nói một cách khổ sở.

"Tui đã viết một bài báo khoa học cực kì thú vị về vấn đề này, Tim, có lẽ ông đã không đọc nó khi tui đưa ông bản copy năm ngoái. Rằng có một chuỗi dài không tin được của những vũ trụ lượng tử giả lập. Vô hạn của chúng, thật ra là vậy. Mỗi bản giống hệt nhau và mỗi bản đều tin rằng mình ở trên tầng trên cùng. Có quá nhiều cơ hội để bản của chúng ta nằm đâu đó trong chuỗi hơn là khả năng ta nằm ở trên cùng. 

"Điều này thật điên rồ. Hoàn toàn điên rồ."

"Tui đang tắt cái hình cầu đây. 

"Bà đang tắt một cái hình cầu khác. Ở đâu trên đó, bà thực sự đang tắt cái hình cầu thực sự."

"Nhìn nè cả hai sẽ đều diễn ra chính xác cùng lúc." Cô ấy nhấn một phím khác, và đúng vậy. "Tui sẽ túm gọn lại cho ông. Có một vòng lặp phản hồi đang diễn ra. Mỗi vũ trụ ảnh hưởng cái sau nó một ít. Nhưng ở đâu đó dưới kia mọi thứ phải đạt tới điểm hội tụ, một điểm mà mỗi vũ trụ diễn ra đúng như trong vũ trụ đã giả lập nó. Như tui nói, khả năng cực cao là chúng ta đang nằm rất sâu phía dưới đó. Và do vậy chúng ta, rất có thể, giống y hệt điểm đó. Mọi thứ ta làm trong vũ trụ này sẽ được phản ảnh hoàn toàn chính xác ở vũ trụ trên và dưới ta. Mô hình nhỏ này rất có thể là đúng với vũ trụ này. Điều này có nghĩa là, điều đầu tiên, phải chắc chấn là ta không làm bất kì thứ gì dại dột cho các vụ trụ bên dưới ta, do điều tương tự sẽ xãy ra với chính chúng ta. Và thứ hai là, chúng ta có thể làm những điều tốt đẹp cho những người ở trong máy tính, do vậy mà cũng giúp chính chúng ta."

"Bà đã nghĩa về điều này rồi ah?"

"Nó nằm trong bài tổng quan của tui về vấn đề này, Tim, ông nên đọc nhiều hơn."

"Guh. Đây là một ngày cực xui cho cái tôi của tui :), Diane. Điều duy nhất tui thoải mái là ở đâu đó trên kia, trên cùng của cái tháp gần như vô hạn của những máy tính lượng tử, có một bản của bà, một bản đang hoàn toàn sai lầm."

"Cô ấy chỉ là thiểu số thôi."

Tim kiểm tra đồng hồ và nhấc túi của anh ấy lên. "Tui phải đi rồi nếu không tui sẽ lỡ chuyến buýt tiếp theo nếu cứ như thế này. Thứ này vẫn ở đây cho tới hết cuối tuần, tui hi vọng vậy?

"Thật ra, chúng ta không thể tắt nó được."

"Vì sao không?" Tim hỏi, gần tới cửa, sau đó dừng nữa bước chân và đứng lại, nhận ra nó. "Oh."

"Yeah."

"Đó... sẽ là cả một vấn đề." 

"Đúng thế."